Кога зборуваме за права на детето подразбираме збир на сите законски гаранции и принципи што обезбедуваат заштита во развојот и благосостојбата на секое дете во светот. Ова вклучува посочување дискриминација, право на задолжително образование, здравствена заштита и создавање на безбедна и стабилна околина за растење и созревање. Светскиот ден на детето се залага за подигнување на свеста за овие важни аспекти, како и за активностите што ги подобруваат условите за сите деца ширум светот. Светскиот ден на детето се прославува со основната цел да го насочи вниманието на јавноста кон сите обврски што општеството ги има кон децата, како и кон најзначајните предизвици со кои децата се соочуваат во секојдневниот живот.

Во свет во кој доминираат метежот и вревата на животот на возрасните, постои ден што ги надминува годините, културата и границите – ден посветен исклучиво на смеата, соништата и безграничната имагинација на нашите најмлади. Овој посебен ден го осветлува светот со веселиот дух на детството. Тоа е ден што ветува посветла иднина, каде што љубовта, емпатијата и сочувството заедно го играат танцот на детската невиност.

Меѓународен ден на децата – историски контекст

Почетоците на Светскиот ден на детето ги наоѓаме во периодот по Првата светска војна, сензитивен период каде што светот сѐ уште закрепнувал од крвавите настани на европската почва. Во 1925 година, Интернационалниот ден на детето по првпат беше прогласен во Женева за време на Светската конференција посветена на децата. Во втората половина на дваесеттиот век, поточно на 20 ноември 1959 година, Генералното собрание на Обединетите нации ја прифати и ја усвои Конвенцијата за правата на детето во која се заклучува дека сите деца на светот имаат права без оглед на тоа каде живеат, од каде потекнуваат, кој јазик го зборуваат, на која култура ѝ припаѓаат, дали се сиромашни, богати или дали имаат некоја здравствена попреченост. Зад оваа конвенција застанале сите 193 држави и основните постулати на кои се повикува конвенцијата, меѓу другото, се правото на живот и развој и правото на недискриминација. Овој комеморативен датум денес се слави секоја година во чест на сите деца.

Интересите на децата треба да бидат пред сите други

Иако се слави еднаш во годината (во некои земји и цела недела), децата не треба да бидат заборавени во преостанатите 364 дена од годината. Тие треба постојано да ги имаат зад себе овие права што ќе им бидат стожерни при донесувањето на какви било одлуки во животот. Ние, како возрасни, треба да ги почитуваме нивните желби и соништа и да ги поттикнеме да се развиваат во вистинска насока. Секогаш треба да бидеме искрени и отворени, без никакви предрасуди, бидејќи на децата им се потребни возрасни луѓе кои ќе им бидат водилка и извор на храброст и инспирација. Родителите треба да ги забележат добрите карактеристики кај своите деца и да ги негуваат и развиваат.

На овој ден, училиштата се претвораат во земји на чудата, украсени со живописни цртежи, пораки и слики, се организираат работилници и активности на кои интерактивно им се зема учество. Наставниците и учителите им раскажуваат различни приказни за убавините на животот, вредностите, пријателството, храброста, сочувствувањето, како и сите бесконечни можности што можат да бидат достигнати со соодветна поддршка и мотивација. Со други зборови, тоа е ден кога училниците не се само обични простории за учење туку стануваат и еден своевиден детски театар, каде што имагинацијата и соништа не престануваат да се испреплетуваат.

Детски права, но дали ги има секое дете?

Покрај сите радосни прослави, на овој ден се потсетуваме и на сите предизвици со кои се соочуваат многу деца ширум светот. Иако на хартија постојат, во реалниот живот свесни сме дека во некои земји децата немаат никакво право на глас ниту се третирани како рамноправни во заедницата. Светската организација УНИЦЕФ (меѓу која и УНИЦЕФ Македонија) се занимава со улогата на детето во општеството и ја нагласува потребата од заштита на децата од различни форми на моќ. Децата се дел од една сензитивно и лесно ранлива општествена категорија што лесно може да биде изложена на злоупотреба и насилство. Тие се изложени на различни типови насилство и експлоатација од страна на возрасните, а покрај тоа во одредени земји голем број од децата се оставени на работ на егзистенцијална криза, немаат храна, чиста вода за пиење, топла облека, покрив над главата, некои од нив се подложни на различни болести и заболувања од нечистите услови во кои живеат, како и од недостатокот на социоекономските услови за здрав и активен живот.

Со одбележувањето на Светскиот ден на детето се овозможува гласот на децата да избие на површината во јавната и во приватната сфера и со тоа да се укаже на најголемите предизвици со кои се соочуваат децата во оваа епоха на живеење. Истовремено, Светскиот ден на детето може да се гледа како настан создаден за зближување на луѓето од заедницата, универзална нишка што се проткајува низ различни култури. Настан на кој луѓето ќе можат да ја покажат својата посветеност за благосостојбата и правата на секое дете. Овој ден повикува на размислување за длабоката одговорност што ја носиме во обликувањето на светот за генерациите што доаѓаат – одговорност што ги надминува границите и ја опфаќа заедничката судбина на нашето глобално семејство. Во нашата земја отворена е Првата детска амбасада – „Меѓаши“. „Меѓаши“ има отворена и нонстоп достапна телефонска СОС-линија (0800 1222) за деца и млади наменета за поддршка и помош на децата, младите и нивните семејства. Оваа телефонска линија служи како помош за децата на кои им е потребно психосоцијална поддршка и совет или, едноставно, потребно им е да разговараат за проблемите со кои се соочуваат, а за кои немаат кому да се обратат.

Сите ние, како дел од глобалниот цивилизациски развој, имаме обврска да придонесеме за нивен правилен психофизички развој, да ги воспитаме и да ги образуваме во духот на толеранцијата и прифаќањето на различностите, да ги научиме како да одбегнуваат конфликтни ситуации и да го изберат дијалогот како начин на решавање на проблемите, со што ќе придонесеме детето да биде подготвено да живее во духот на мирот, достоинството, толеранцијата, слободата, рамноправно и солидарно со другите. Светскиот ден на детето служи како потсетување за потребата од колективна одговорност за обезбедување на здрава и сигурна благосостојба на децата. Почнувајќи од пристап до квалитетно образование и здравствена заштита до негување и креирање на здрави средини за раст и развој на децата, Светскиот ден на детето ја разгорува колективната свест да изгради свет каде што секое дете може еднакво да живее. Воспевајќи ја детската невиност и сензибилитет, меѓународниот ден на детето станува мост што ги поврзува генерациите, потсетник дека убавината на младоста не лежи само во нејзината минлива природа туку и во наследството што го носи напред низ генерациите што доаѓаат.

Секоја година Europe House организира настани, работилници и активности поврзани со овој ден. Оваа година, во просториите на Europe House Скопје се запознавме подетално со правата на децата и младите и на работилницата го споделивме истото мислење како и Комитетот на министри на Советот на Европа дека од особена важност е зајакнувањето и негувањето на овие права со цел подобро и побезгрижно детство, кое ќе резултира во создавање на здрави и емпатични индивидуи.

Доротеа Огненовска