Доротеа Огненовска
Старата скопска чаршија во своето име го носи епитетот „стара“ токму поради својата богата културна и историска рамка со која го краси главниот град, Скопје. Старата скопска чаршија претставува апотеоза на македонското културно наследство. Една кратка прошетка низ Скопската чаршија може да нѐ понесе на магично патување во срцето на градот и истовремено да нѐ врати во генерациите наназад за да ја почувствуваме атмосферата на старото Скопје заедно со неговите урбани воздишки и брзото секојдневје на жителите од градот.
Просторот на чаршијата е магичен простор. Тоа е простор што претставува сплотување, односно спој меѓу – модернизмот на урбаниот простор во кој припаѓаат современите продавници и кафулиња и – традиционалното гнездо на занаетчиите и уметниците кои се дел од непроценливата и уникатна убавина на градот.
Старата скопска чаршија како културен споменик
Комплексот на Старата скопска чаршија, според документираните податоци, бил изграден во XII век. Неколку векови подоцна, во времето на Отоманската Империја, Чаршијата добива ново руво и станува голем трговски центар, каде што како колаж се налепиле религиозни и национални центри, како: џамии, сараи, анови, но и други културно-историски споменици од овој турски период. Тесните сокаци, ниските куќи и блескавите излози со векови наназад го исполнувале воздухот на овој дел од градот со градска врева и давале надеж за конечно ослободување, особено што просторот на чаршијата претставува простор каде што скопјаните можеле да се социјализираат, да комуницираат и да тргуваат.
Луѓе од различни националности се собирале и продавале уникатни рачни изработки на кои минуциозно им се посветувале при производниот процес. Процесот на изработка на производите бил детален и темелен со употреба на висококвалитетни материјали од вештите раце на талентираните занаетчии. За поголемиот дел од луѓето занаетчиството било целиот нивен живот. Тие го живееле и го дишеле произведувањето на ракотворбите, бидејќи, пред сѐ, тоа било единствениот начин за нивното егзистирање во општеството. Занаетчиството било, и сѐ уште е, посебен тип образование што тесно е поврзано со индивидуалниот креативен дух на изработувачот и историската рамка на земјата во која ги создава своите изработки.
Гледајќи од културен аспект, денес, Скопската чаршија врши поголема функција отколку во минатото. Таа претставува епицентар на голем број културни и национални збиднувања во градот. Во таа смисла, нам, на скопјаните, познати ни се Чифте-амам, Куршумли-ан, Сули-ан, Капан-ан, Даутпашин амам и другите знаменитости што во денешните културни репертоари изобилуваат со голем број книжевни и уметнички настани.
Светскиот ден на уметноста пред портите на чаршијата
Во таа смисла, нема да биде погрешно ако заклучиме дека Старата скопска чаршија е уметнички споменик на една културна историја. Чаршијата како галерија е концептуално толкување во чија основа лежи враќањето на првобитниот порив на уметноста за обединување на човекот и уметничкото дело. Со други зборови, еден отворен галериски простор, каде што ќе се испреплетат занаетчиството и класичната уметничка сцена.
Така, во контекст на Светскиот ден на уметноста, Europe House Skopje, во соработка со Факултетот за ликовни уметности – Скопје, организира културна прошетка низ Старата скопска чаршија низ која ќе можете да ги видите и да се запознаете со најразличните уметници и занаетчии чии дела се препознатливи за нашата културна традиција. Скопската чаршија за таа цел ќе ја има функцијата на галерија, односно отворен уметнички простор низ кој посетителите и љубителите на уметноста одблизу ќе ги доживеат креативниот чин и генијалноста на нашите уметници и занаетчии.
Светскиот ден на уметноста неслучајно е на 15 април, на истиот датум се прославува роденденот на големиот ренесансен уметник Леонардо да Винчи. Ликот и делото на Да Винчи е симбол за homo univeraslis, човек од многу квалитети и познавања, а истовремено човек чие име е поим за слобода, право на изразување и уметничка експресија, како и меѓусебна заедничка толеранција што ја градиме во нашето мултикултурно општество. Со интернационалното прославување на Светскиот ден на уметноста ја подигаме свеста за културното и креативното создавање на уметнички дела низ целиот свет. На овој ден се окончува уште една година во која ги прославуваме сите креативни луѓе и нивните пориви да го подноват светот со многу уникатни креации и интелектуално да дадат експресија на својот уметнички потенцијал.
Уметници и занаетчии – изворот на креативниот идентитет
Со топло срце те покануваме на настанот „Чаршијата: Галерија на занает и уметност“, каде што како посетител ќе ја имаш можноста да направиш интроспективна прошетка во срцето на Скопје и во духот на историското минато, да се запознаеш одблизу со занаетчиската и уметничката сцена. Магичната прошетка во чаршиската галерија ќе ја поттикне идејата за слободно критичко размислување и ќе отвори простор за конструктивен дијалог. Занаетчиите во текот на една недела ќе ги покажат нивните рачни изработки од повеќе стари традиции, како што се златарството, изработувањето на шарен текстил, часовничарството, керамиката, шапките, накитот и многу други. Додека, од друга страна, ќе ги проследиме уметничките дела на студентите од Факултетот за ликовни уметности при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје.
Одбележувањето на Светскиот ден на уметноста ќе биде прикажан преку рачните изработки на уметниците: Стефан Јакимовски со асемблажот „Дворот на комшијата“, Милена Петковска со „Смиреност/Repose“, Ивона Петрова со „Сино“, Евгенија Трајковска со „Конецот се стенчува, но уште е тука“, Михаил Паскоски со шапката „Дали ја гледате?“, Дамјан Јанкоски со дрвената скулптура „За лесен сон“, Славчо Павлоски со својата „Скулптура во мермер“, Сергеј Калеников со „Антитеза“, Павел Николов со асемблажот „Упорноста на меморијата“, Габриела Живковска со платно извезено со мониста именувано како „Чаршиски муабет“ и Марија Јаќовска со „Јe t’aime moi non plus“.
На овој начин, со тоа што го славиме Светскиот ден на уметноста, придонесуваме кон егзалтирање на нашето културно наследство што долгогодишно се пренесува низ генерациите и останува врежано во историјата на нашата земја.
На 06.04.2023 година, во просториите на Сули-ан, со почеток од 13 часот, Чаршијата ги отвора вратите и ги поканува посетителите да ја споделат нејзината магија и да го истражат сензибилитетот на традиционалните занаети и современиот уметнички израз на младите студенти од Факултетот за ликовни уметности од Скопје.
Изложбата ќе биде отворена до 12.04.2023 година.