Uncategorized @mk Archives - Europe House

Марко Трпески: Давам тригер за влез во книжевни светови

Разговараше: Наташа Атанасова

Марко Трпески е наш млад дизајнер, чие име можеби не го знаете, но затоа книга со негови корици сигурно сте држеле в раце. Кориците што ги дизајнира тој имаат еден „марковски“ печат што е тешко да не се забележи и кога еднаш ќе станете свесни за него, понатаму редовно ќе ги препознавате новите книги на кои Марко им ја скроил облеката.

Големо задоволство ми е што во рубриката #КуќаЦелСвет, која ја правиме во соработка со „Блен.мк“, гостин ни е токму тој. Неговиот најнов проект Shuffleism, кој всушност е ветување дека 365 дена по ред ќе објавува свои дизајни-коментари, беше поводот за ова интервју, во кое разговаравме и за дизајнот на корици, и за односот кон трендовите и вештачката интелигенција, за ланската „Метафора 1“ и новите „Метафора 2“ и „Ние, чувари на приказната“, кои треба да излезат до крајот на годината. Сè на сè, одлична можност да го запознаете Марко и како уметник (дизајнер и писател), и како човек.

Марко, имаш завршено маркетинг. Како дојде до тоа патот да те одведе кон дизајнот, па плус тоа да го споиш со книгите и да станеш навистина плоден дизајнер на корици?

Марко, имаш завршено маркетинг. Како дојде до тоа патот да те одведе кон дизајнот, па плус тоа да го споиш со книгите и да станеш навистина плоден дизајнер на корици?

Во мојот случај прво беше цртеж, па реч, па грижливо одржување на редот во скромната библиотека на мајка ми проследено со гласна желба и јас еден ден да напишам книга. Следуваа неброени прошетки низ страниците на нејзините книги, смела констатација дека на тие страници им недостасуваат „слики“, па повторно цртеж како клуч од засолниште низ најтешките поглавја на мојот живот, сè до моментот кога решив тие слики да ги претворам во концепти и да разберам како тие концепти функционираат низ призма на психологијата на потрошувачите и понудувачите и сето тоа да биде „креативно“. Најсоодветно место за овој подвиг ми се гледаше катедрата по Маркетинг. Потоа (тогаш велев случајно) следуваше стипендија на академијата за графички дизајн во „Семос“ за стрип-табла, која за малку ќе останеше во фиока. Потоа следуваше и соработката со „Антолог“ и можноста да придонесам на каков било начин за книжевноста кај нас. Романтична приказна, нели! 😊

ПОРТФОЛИОТО НА МАРКО

Денес работиш како фриленс-дизајнер, што е навистина смело, со оглед на тоа што сам треба да се грижиш за целиот процес, од наоѓање работа до наплата и плаќање придонеси… Што позитивно ти нуди ваквиот начин на работа, што се имаш определено за него?

Да, веќе речиси десет години функционирам како фриленсер, т.е. уште кога духот на времето сè уште се колнеше во концептот на „сигурна работа“. А јас, пак, многу рано во животот научив дека сигурноста е привид, молчешкум договорена општествена илузија. Сфатив и дека стремежот кон неа најчесто има мазохистичка природа, затоа што единствено изгледен и сигурен е самиот крај, па понесен од оваа идеја и синхроницитетите кои ја следеа, сите сили ги насочив кон процесот, т.е. кон сето она што е некаде измеѓу почетокот и крајот и решив да уживам во работата во сите искачувања и падови, подвизи и грешки. Уживајќи во возбудата која ја носи љубовта кон тоа што го работиш, речиси несвесно ја прифаќаш можноста да ги запознаеш сите свои димензии, што е огромен бенефит. А само по себе е и можност одново и одново секојдневно да учиш што суштински значи одговорноста. Мене концептот на „фриленс“ ме научи и времето да го гледам низ малку поинаква призма, а ми овозможи и да не се претворам во машина која безпоговорно ќе произведува во рамките на некој тренд.

Како ти тече процесот на дизајн на корица на една книга и колку си задоволен од размерот на вложеното време и креативност, заработката и сатисфакцијата по една издизајнирана корица?

Секој дизајн-процес, без разлика дали е тоа корица или друг материјал, мора да биде искрен, затоа што тоа е единствен одговор на довербата која клиентот ти ја дава на дланка. Втората намирница во мојот дизајн-процес е интуицијата. Да се слуша интуицијата значи и да се слуша сублимиран код испратен од сите сознанија и свесни и несвесни кои сме ги акумулирале со текот на времето. Најчесто, мое е само прецизно да ја артикулирам. Рационализацијата се обидувам да ја оставам за крај за да се изостри, прецизира и доведе до максимумот во соодветното време и простор.

Вложеното време, креативност и заработката најчесто не се за на иста вага во оваа професија, поготово не на нашиот пазар. Веројатно затоа што идејата за професијата се продава со некаков сертификат за технички вештини и со квоти на заработка спакувани во светкавата хартија на трендот, но никако не е за жалење. Сатисфакцијата, патем, е неизмерна! Замислете можност да бидете вие оној кој ќе даде тригер за влез во световите на канонските автори.

 

Корици на книги дизајнирани од Марко Трпески

Графичкиот дизајн подразбира да се биде во чекор со времето. Каков е твојот однос кон модата при дизајнирањето? И дали користењето на вештачката интелигенција (ВИ) ја гледаш како минлива мода или како неодминлива иднина?

Веројатно ќе се согласиме дека графичкиот дизајн е применета современа уметност, што само по себе подразбира одговорност во чии рамки графичкиот дизајн треба да одговори на потребите целната група. Додека модата и трендот нужно не подразбираат современост, туку се првенствено статистички алатки, а во дизајнот претставуваат и согласност заради прифаќање и најчесто лесна материјална исплатливост со неминовни нусефекти како што се униформираност и неинвентивност.

Неодминлива сегашност, би рекол за ВИ, иако самиот концепт ми се чини дека е предвремено роден (понуден на широко користење) случајно или намерно – оценете сами. Mногу недоречености и недостатоци се врзани со ВИ, поготово во поглед на графичкиот дизајн и уметноста. На пример, голем нејзин недостаток е немањето етичка норма ниту регулатива од каде алгоритмите учат (тужби и случаи еден куп), непочитувањето на авторските права, неможноста да се направи ресет. Но со самото тоа што е вештачка не може да биде виновна ниту за тековните, ниту за импликациите кои претпоставувам дека следуваат. А тука се и нашите одговорности, т.е. во равенството неодминлив е и човековиот фактор и начинот на кој тој ја користи ВИ. Имено, наместо алатка за олеснување на работата од дискусиите и моето искуство гледам дека има некоја тенденција да се претвори во инкубатор за оние кои не можат да постават јасна граница помеѓу продукцијата и репродукцијата. Најсимптоматично ми е што без размислување оној кој задал команда се именува како автор на делото.

Извадоци од „Метафора“ од Марко Трпески

Минатата година ја издаде твојата прва авторска книга „Метафора“, која е спој на ликовната и книжевната уметност. Дали таа настана како резултат на своевиден увид дека дизајнот повеќе не може да ти биде единствен канал на (креативно) изразување?

Па, во суштина, дизајнот ми е само доминантен израз, но не и единствен начин на креативно изразување. Имам јас неколку хобија, кои во голема мера служат како автотерапија, т.е. интимен монолог пред огледалото на творбата а и на сепството. На пример, тука е пишаниот збор уште пред „Метафора“, макрофотографијата, наивното макетарство, од пред некое време и обработката на дрво итн. Технички, „Метафора“ настана по увидот дека фиоките и фолдерите во моето опкружување стануваат пренаселени од неприкажани приказни, а таа беше зачната во рамките на концепт и не морав многу да интервенирам, само ги построив илустрациите и текстуалните минијатури, што беше последна заповед на мојот авторитет над нив и им дозволив да живеат меѓу читателите и толкувачите.

„Метафора“ ја гледам како твој сублимиран поглед на современите состојби – оние на умот, на перцепцијата, на реалноста и времето во кое живееме, преточен и низ визуелен, и низ книжевен медиум. Поглед низ маглата на сонот (некогаш на таа пред заспивање, на таа при расонување или, едноставно, преку маглата на заспаноста). А сонот е игрив и надреалистичен и полн симболи кои ни кажуваат многу, само ако сакаме да ги слушнеме. Како ти се чини ова мое доживување на книгата?

Уживам во различните доживувања на „Метафора“, тие се нејзина суштина и животна енергија. Токму тоа е и нејзината цел – да жонглира со перцепциите на читателот, да осцилира помеѓу сонот и јавето, помеѓу свесното и несвесното. Инаку, да, „Метафора“ е паноптикум на симболите на духот од времето кои мене ми се чинеа релевантни за напомена, истовремено и лаичка интуитивна психологизација на духот на времето. Има тука многу слоеви, т.е, за секој кој ќе се осмели по малку.

Илустрации од новата „Метафора 2“, која треба да излезе од печат до крајот на годинава

Дел од страниците на „Ние, чувари на приказната“, замислена како интерактивна книга во која читателот ќе го напише својот текст до илустрациите.

Годинава подготвуваш да издадеш уште две книги – „Метафора 2“ и „Ние, чувари на приказната“. Ќе ни откриеш по нешто за секоја од нив?

Па да, полека но сигурно влегувам во фаза на финални подготовки на двете книги. „Метафора 2“ останува во препознатлив манир, со архетипски вињетки и текстуални минијатури, овојпат од пред огледалата, затоа што метафората го одржува колективното свесно во живот. Додека „Ние, чувари на приказната“ е сосем поинаков концепт, тоа е еден вид игра во книга, книга чија суштина е да се испишува одново и одново во соработка со читателот. „Ние, чуварите на приказната“ треба да претставува една работна тетратка за сонувачи, со знаци покрај патот на мечтите, со знаци и симболи кои ќе бидат препуштени на слободно толкување на оној кој ќе се осмели да ја допишува книгата чија манирска одредница повторно е надреализмот.

Дел од SHUFFLEISM, проектот-ветување со дизајни-коментари.

Твојот креативен и критички настроен ум блеска и во новиот проект „Shuffleism“, кој на Инстаграм го опишуваш како „Logos not Logic“ и „специјализирана продавница за АРТфактите на нашето постоење“. Проектот, засега, се состои од визуелни коментари на разно-разни маркетинг појави. Како се роди и каква е твојата слика за него?

Shuffleism e креативен предизвик, ветување, критика, каталог. Ветување дека 365 дена ќе се обидувам секојдневно да создавам слики од навидум случајна мешавина на искористени рециклирани дребулии (симболично комплекси), неслучајно понесен од актуелностите со манир повторно во рамките на метафоричното и надреалното, ветување дека погончето за симболи ќе создаде каталог од АРТфакти кои, како што милувам да кажам, ја калибрирале мојата призма на светоглед во соодветниот простор-време, ветување кое ќе ме одржува во креативен и критички ангажиран набој и мене, а и оние кои ќе му дадат можност на Shuffleism.

БОНУС ПРАШАЊЕ: Кои ти се најомилените корици што ги имаш дизајнирано?

Не би издвојувал, вели некој непретенциозен глас. Другиот почнува да си набројува и тоа ретроспективно, „Кабинет на чуда со ѕидови од огледала“ – Владимир Јанковски, „Телото во кое треба да се живее“ – Петар Андоновски (наградена на овогодинешниот Саем на книгата), серијалот на Франц Кафка во издание на „Антолог“, серијалот на Меша Селимовиќ исто во издание на „Антолог“, „Глад“ – Џамал Уариачи, „Гласот на господарот“ и „Киберијада“ – Станислав Лем … ќе продолжам да набројувам во себе 😊.

Омилените корици на Марко

Доделување на Наградата за најдобар млад преведувач „Вавилон“

Во Националната универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“, установа со исклучителна важност за културата и образованието, ризница на уметнички и научни остварувања, свечено се одржа јубилејното 10-то доделување на Наградата за најдобар млад преведувач „Вавилон“.

May be an image of 2 people and text

Наградата ја доби Благоја Јовановски за дел на превод на делото од англиски јазик „Волшебникот“ од Колм Тојбин, ирски автор.

Амбиентот, целосно адаптиран да прилега на манифестацијата, го охрабри евроамбасадорот Дејвид Гир накратко да се обрати на македонски јазик пред присутните, потенцирајќи ја исклучителната важност на литературата и културната размена. Свое обраќање имаше и претседателот на организациониот одбор на наградата „Вавилон“, Милан Дамјаноски.

May be an image of table, lighting, indoors and text that says 'BARCELONE ACANTILADO'

Пред официјалниот старт на настанот, Амбасадор ја искористи можноста да се запознае со работата на институцијата и македонското културно наследство. Настанот се заокружи со проекција на краток документарен филм во чест на 80-годишнината од првиот училиштен час по македонски јазик.

 

Дали една жена смее да биде насмеана?

Блазе тебе што имаш време за себе. Лесно ти е тебе со таа професија. Децата ти се сега малку пораснати, па можеш да излезеш да спортуваш. Таква си ти од мала, амбициозна. Не мислиш дека живееш пребрзо? Не купувај карго-велосипед, како ќе возиш две деца на него, немаш ни 50 кила. Маунтинбајк?! Немој, чувај ги рацете, па ти си пијанист.

Колку луѓе на светов, толку изговори. Уште толку повеќе право да се анализира туѓиот живот, да се создава мистика од нечија среќа. Зашто насмеан човек во нашето секојдневие е како марсовец кој го изгубил патот до дома.

Дали една жена смее да биде насмеана? Дали една жена професионалец во својата област, сопруга или штотуку реализирана како мајка смее да продолжи да живее слободно? Дали е нормално таа да биде среќна, задоволна со себе, привлечна? Дали нејзиниот партнер го одобрува тоа?

Кога во едно семејство постои љубов, тоа значи дека јас ја љубам среќата на мојот партнер, но и тој мојата. Постои време кое е само за мене или само за него, па постои време кое е заедничко. Тој, впрочем, и се вљубил во мене токму поради тоа што сум, поради мојата пргавост, бунтовност, постојаната потреба да се обидувам да ги менувам нештата кои се горчина во општеството. Зошто тој ист човек би посакал да станам нешто поинакво? Тоа е почитта за која нема потреба да се зборува, но таа се чувствува. Токму таква слобода и почит заслужува секој човек.

Спортот за мене е слобода. Дружбата со велосипедот подразбира бескрајни разговори во тишина силно гушната од природата, со секој нов ден понекој мал освоен предизвик. Токму тоа „мое време“ ме прави подобар родител, зашто кога јас сум насмеана, тоа значи дека и моите деца се смеат.

Луѓето што ги среќавам и местата на кои ме води велосипедот ме навраќаат кон убавината на наједноставните нешта во животот. Кон свеста за значењето на сопствениот мир и здравје, љубовта во сите нејзини можни облици преточени во секој мал детаљ на природата и примерот кој децата го гледаат и растат впивајќи ги позитивните човечки особини, да се биде упорен, истраен, да се сака и да се вложува во средината која е нашиот дом.

Натпреварите, пак, особено оние надвор од Македонија, патеки кои значат непознати предизвици, исклучително тешки моменти во кои се вложуваме до последниот атом сила помеѓу луѓе со кои сме ривали на патеката, но иако не се познаваме, се грижиме еден за друг, си посакуваме среќа за безбедно да ја преминеме финиш-линијата. Вредности кои како исконски нишки се преплетуваат низ мотивот и пораките на спортскиот дух. Токму спортот и уметноста и сите нивни етички начела се светлината во тунелот за менување на нашата стварност, за надминување на омразата и зависта и сите девијации кои ни го пресретнуваат денот.

Велосипедизмот ме направи свесна за силата која ја поседувам и ми овозможи тие искуства да ги преточам во инспирација за други. Спортувањето ме одведе до исклучителни луѓе со кои ја делиме истата страст и со кои заеднички, многу далеку од материјалниот свет, создаваме од ништо – нешто. Да, туркаме напред и покрај сета завист што ни се сервира на патот затоа што веруваме дека да се биде свесен за сопствената среќа, значи да се жнее убавина и за другите луѓе.

Една жена смее да биде насмеана. Таа мора да се смее секое ново утро, со целото свое срце.

 

Дуња Иванова

септември, 2023

Боговите не се фотографираат (Како ќе го помнам Кундера)

Europe House во соработка со Умно.мк ја креира рубриката „Надреден знак“ во која интелектуалци од одредена област пишуваат колумна на теми што нè засегаат

Пишува: Венко Андоновски, писател, професор

Кога пред дваесет и три години, во една викендичка во Берово го пишував романот „Папокот на светот“, се решив на една постмодерна игра: решив ликовите од вториот дел на романот да ги именувам со имињата на ликовите од романот „Шега“ на Милан Кундера. Не само што наоѓав паралела меѓу тоталитарните амбиенти во кои „живееја“ моите ликови од Папокот и оние на Кундера од Шега, туку пред сѐ го сторив тоа затоа што „Шега“ беше (и до ден-денес остана) еден од моите омилени романи.

Ако некој тогаш, во тој септември пред дваесет и три години ми кажеше дека по дванаесет години сепак Милан Кундера ќе седи спроти мене и ќе ме праша – зошто сум ги позајмил имињата на неговите ликови, сигурно ќе мислев дека човекот има смисла за фантастика. Но ете, јас, дванаесет години подоцна сепак седев спроти Кундера, со што се докажа дека неможното всушност и не постои. Дури и кога не се остварува, неможното бдее над нас како потенцијалитет. Таков е, едноставно овој наш свет: дури и кога тврдиме дека сите луѓе се смртни, ние сепак кажуваме само хипотеза. За со сигурност да се тврди дека сите луѓе се смртни, треба да се почека крајот на човечката раса, и потем гласно да се објави: еве, нема веќе новородени луѓе на Земјата, и сите умреа, па според тоа – сите луѓе навистина биле смртни. Но, сѐ додека се раѓаат нови луѓе, не може да се изговори како вистина реченицата „Сите луѓе се смртни“. А кога тука ќе се вклучат уште и делата што зад себе ги оставил некој великан, тогаш станува јасно дека едно е да починеш, а друго да умреш. Откако ја примив веста за смртта на Кундера, јас верувам дека тој само почина. Не е можно тој да умре.

Затоа, да се вратам на потенцијалитетот и на можноста да го сретнам Кундера. Тогаш немаше дури ни навестувања дека тоа би можело да се случи. Кундера си живееше во Париз, јас никогаш не бев бил во Париз, ниеден мој роман тогаш не беше преведен на француски за да би можел Кундера да чуе за мене. Трето, иако неколкупати се обидував на Кундера да му го пратам романот „Папокот на светот“ (со неговите позајмени ликови) барем на англиски, таа работа не успеа. А кога конечно стапив во контакт со неговата сопруга Вера (преку „Табернакул“, кој тогаш беше носител на авторските права на речиси сите книги на Кундера за Македонија), добив кус одговор: „Не праќајте го романот, Милан не чита англиски“. И со тоа навидум беа закопани сите шанси дека еден ден ќе му ја стегнам раката на еден од моите идоли.

Но, што носи денот, не носи годината; ми телефонира еден ден Цветан Враживирски, тогашен директор на „Табернакул“, поет и препејувач и ми вели: „Што мислиш – да покренеме една меѓународна награда, ние, од ’Табернакул’? Зошто Македонија да не ги чести најдобрите светски писатели за опус, зошто постојано да чекаме тие нас да нѐ признаат?“ И без да ми даде шанса да одговорам, испалува рафално во слушалката: „Еве, за почеток да му ја дадеме наградата на Милан Кундера.“ И јас останувам нем: почнувам да верувам дека моите патишта со патиштата на Кундера не се разминале засекогаш. Сфаќам дека ќе го видам и дека како член на жирито (Ферид Мухиќ, Горан Стефановски, Цветан Враживирски и јас) ќе го угостам Кундера во Скопје.

Речено-сторено. Професорот Мухиќ му напиша убаво писмо на Кундера во кое ја образложи идејата за наградата, Кундера ја прифати наградата, но ме зачека нов шок: тој напиша дека годините не му дозволуваат да патува со автомобил (не леташе со авион) за да дојде во Скопје и да ја прими наградата! Си реков: „Сепак, не ни било пишано да се сретнеме во животот“.

Идејата беше, бидејќи тој сепак ја прифати наградата, таа (статуетка, две објавени негови книги и паричен износ) да му бидат предадени преку нашите дипломатски канали во Париз. Но, се случи, повторно, пресврт: Кундера се јави со писмо во кое предложи ние да дојдеме кај него, наместо тој кај нас. Рече дека ќе подготви скромен коктел во неговиот дом и дека ќе нè прими на час-два. Тоа веќе беа подобри вести.

И така, еден февруарски ден, пред 12 години, во 11 часот, се најдовме на договорената адреса во Париз и чекавме Милан да се зададе од некаде, бидејќи така вети во телефонскиот разговор. Го чекавме на договореното место, пред еден хотел, со видлива возбуда, која се забележуваше кај сите: кај професорот Мухиќ, кај мене, кај Цветан кој ја држеше в раце спакувана не баш малата статуетка на наградата, кај Андријана, која требаше да ни послужи мене и на Цветан како преведувач. И одеднаш, некој рече: „Ене го, доаѓа“.

Секогаш ќе ја помнам таа силуета: исправена фигура на крепко и бодро суштество во добра возраст, со брзи и неверојатно долги чекори, како да станува збор за младич. Ми се чинеше дека токму така треба да чекори авторот на романите кои говорат за кршливоста, но и за титанскиот подвиг на човекот додека е гостин на овој свет. Како што наближуваше, веќе му се препознаваа острите, решителни црти на лицето, и по една минута тој стоеше пред нас и се поздравуваше. Ми оставија впечаток неговите бистро-езерски очи, нешто меѓу сино и зелено; но, не беше работата во бојата на очите, туку во нивната проѕирност, нивната бистрина, што никако не се совпаѓаше со замислите за изморен поглед на мудар старец. Очите му беа најживото нешто во појавата, и во тоа имав можност да се уверам и подоцна, за време на коктелот, а и на ручекот, со кој нѐ изненади сите по коктелот.

По неколку минути се наоѓавме во станот на Вера и Милан Кундера. А нема ништо попредавничко за станарот од предметите и изгледот на станот во кој живее. Да, токму така: предметите се придавки-кодоши кои говорат за оној што ги користи. Лифтот водеше директно во станот на Кундера, во неговото претсобје, што говореше за една несомнена желба за што поголема дискреција и изолација од луѓе. Да не се среќаваат непотребно соседите, да се нема потреба од соседи – за тоа подоцна и ми говореше мојот идол. Гледам: во претсобјето мал статичен велосипед: педалите му беа речиси излижани, со што се објаснуваше и витата става на Милан, но и извајаното тело на неговата Вера. Очигледно, мојот идол беше во подобра физичка кондиција од многу мои врсници, кои можеа да му бидат синови. И потем, второ претсобје, поголемо од првото, во форма на квадрат. Тука ме пречека уште едно изненадување: на сите четири ѕида – огромна, богата библиотека. Приоѓам за да видам кои се омилените автори и книги на мојот идол и доживувам уште еден шок: сите книги, од сите четири ѕида се од еден ист автор. Тоа е Милан Кундера. „Каков нарцис“, си помислувам без цензура, и во тој миг ми приоѓа Вера, која ми објаснува дека порано Милан имал илјадници книги од други автори, но дека пред некоја година ги подарил сите, на оние на кои им се потребни. Верувал дека веќе нема ни што да научи ни што ново да напише (таа реченица мојот идол ја повтори неколкупати потоа и на ручекот), и затоа Вера се погрижила да му ги собере на едно исто место барем неговите книги, преведени на сите светски јазици (меѓу кои и кинески!). Гледам и не можам да се изначудам: пред мене се простира планетата Кундера – се гласат неговите ликови на отпадници од општеството, љубовници, еретици, скептици, блудници, расипници, сладострасници, донжуани, лекари, сликари, поети, девојки што се смеат безразложно, се гласи неговата теорија за полифоничен роман со многу есеизам, се гласат неговите есеистички пасажи за кичот, за народната уметност, за музиката, за сѐ и сешто – на сите јазици на кулата Вавилонска!

По влегување во дневната соба, не бев воопшто изненаден кога забележав дека Кундерови воопшто немаат телевизор. И тој и таа сметаа дека таа ѓаволска направа служи само за контрола на масите и за затапување на сетилата, перцепцијата и мислата, дека е една паноптичка кула на ридот од која се гледа и се ѕирка дури во спалните соби на луѓето. Имаа само еден мал лаптоп, колку за пишување и најверојатно, кореспонденција со електронска пошта, која ја водеше Вера.

На коктелот во станот на Кундера присуствуваа важни луѓе: тука беа Антоан Галимар, сопственик на легендарната истоимена издавачка куќа со неговата сопруга, еминентниот критичар Лакис Прогуидис, натурализиран Французин од грчко потекло, еден талентиран француски писател, миленик на Кундера и Галимар. Човекот имаше сигурно 45 години, а за него говореа како за млада надеж на француската литература. Милан ми го улови збунетиот поглед и ми објасни: „Во Франција не ве сметаат за сериозен писател пред да наполните 60 години“, ми вели и се насмевнува со оние свои тиркизни очи.

Вера Кундера, која изгледаше најмалку дваесет години помлада одошто беше, скокаше од човек до човек и со секого разменуваше понекој збор. Беше јасно дека без неа Милан тешко би се снашол во својот сопствен дом. Дури, тешко би се решил и која пијачка да ја избере. Вера сугерираше, тој главно прифаќаше како послушно дете. Откако таа му сугерираше да пие вино наместо вотка, тој ја пружи својата ковчеста рака и неверојатно нежно, речиси младешки ја погали Вера по образот. Не знам зошто, ама тоа негово движење ќе го помнам до крајот на животот: тоа беше гест на осумнаесетгодишен младич кој со срам првпат ја погалува девојката по која копнее!

Потем доаѓа до уште едно изненадување. Цветан Враживирски предлага да се фотографираме, да остане спомен од предавањето на наградата. Сосема вообичаено нешто, речиси клише кое го делат сите модерни култури. Но, и тука – отстапка. Милан не сака да се фотографира. Не сака ни сам, а камоли со други луѓе. Се разбира, културата ни налага да не прашаме зошто е тоа така, какви мотиви се кријат зад тоа. Наместо одговор, Милан ми вели (не знам зошто мене, кога Цветан го моли за фотографија!): „Имам готови мои фотографии, ќе ви подарам на сите по една, со мој автограм и со посвета.“ И мене ми текнува на еден познат лик од светската книжевност кој се обидуваше да го фотографира Бога, и дојде до заклучокот дека тоа не е можно, не затоа што Бог е невидлив, туку напротив, затоа што е секаде околу нас и дека треба да се фотографира целиот свет, до најситната подробност, до мравата и микробот, за да се добие комплетната фотографија на Бога. Така беше и со фотографирањето со Кундера, тој мудар, каприциозен, а сепак човечки топол литературен Бог, вистинско дете заробено во тело на човек во зрела доба.

По коктелот, заминуваме на ручек, во прекрасен амбиентален француски ресторант, во близина на станот на Кундерови. На ручекот присуствува француската книжевна и издавачка елита, а Вера веќе се погрижила да направи таков распоред што сите ние, македонската делегација, ќе добиеме соговорник што ќе нѐ изненади! И јас разбирам зошто таа два месеца однапред бараше список и информации – кој доаѓа, што е по професија, кој од нас со кој јазик се служи! Мене за соговорници ми се „паѓаат“ – критичарот Лакис Прогуидис (спроти мене), Вера (десно од мене), а лево од мене седи сопругата на Галимар. „Убаво“, си мислам. „Сега треба да се зборува паметно и воздржано“.

Но, спонтаноста нѐ занесува сите. Се разместуваме затоа што секој со секого сака да поразговара. Конечно, доаѓам спроти Кундера. „Многу убави зборови слушнав за вас“, ми вели. „Цветан говореше за вас многу убаво, и јас ве молам да ми доставите една копија на француски од вашиот роман ’Вештица’. Ми рекоа дека имате француски превод во ракопис, и јас со задоволство ќе го прочитам.“ Јас му се заблагодарувам, однапред му се извинувам за евентуалните пропусти, а тој одеднаш ме прашува: „Во претходниот ваш роман сте ги користеле имињата на ликовите од мојот роман ’Шега’. Од каде таква потреба?“

Молчам, и бидејќи Милан се мачи со англискиот, а јас не говорам француски, се решавам на најефикасно решение. Велам: „Можеби тоа се случило само за да се сретнеме еднаш, и еднаш да ми го поставите ова прашање; не треба да се бара никаква друга логика или мотивација во тоа“. Тој ме гледа проникливо со оние негови тиркизни очи на дете и ми вели: „Романот сигурно не е лош, штом вака одговарате на прецизни прашања. Најмногу мразам кога некој пишува роман во кој се даваат математички прецизни, ама лажни одговори. Суштината на романот е да ги навестува можностите за кои говорите.“ И токму тогаш нѐ прекинува Антоан Галимар, кој најавува дека по ручекот сака да нѐ прошета низ неговата издавачка куќа.

Потем знам само дека се поздравивме со Милан, дека тој ми вети дека ќе ми пише што мисли за „Вештица“ откако ќе ја прочита, и тоа беше сѐ од мојот контакт со него. По два месеца добив мислење од Кундера за „Вештица“: краток предговор за планираното француско издание. И ден-денес тоа ми е најомилената литературна критика, по онаа што ја добив од Петре М. Андреевски, за истиот роман.

Таа куса средба со Милан значително ми смени некои сфаќања за романот, и посебно – ми уништи цел еден арсенал предрасуди за „чистотата“ на овој жанр. Кундера и во предговорот лаконски укажа на многу плодотворни „пукнатини“ во „Вештица“ кои можат да се исполнат со брилијантни есеистичко-романескни страници.

Тука сопирам. Во моментот кога Кундера веќе не е со нас, сакам ова мое сведоштво да остане како охрабрување до сите млади уметници кои имаат свои идоли, за кои веруваат дека се недостижни и дека никогаш нема да можат да ги сретнат или да разменат збор-два со нив. Тоа не е точно: светот е мал, а и идолите изгледаат големи и недостижни сѐ додека не седнете спроти нив и додека не го изустат првиот збор. Тогаш забележувате дека имаат и трема.

Јас сум среќен човек: го запознав мојот идол, Кундера. На маса ја држам фотографијата на која е ликот на тоа литературно божество, и на која со сребрен фломастер пишува „За Венко од Милан“. Сфаќам: боговите, сепак, и кога се фотографираат, се фотографираат сами. Дури и да има други крај нив, на сликата има место само за еден. Така е тоа затоа што Словото е Светлина, а Светлината сепак одбира еден меѓу многумина.

Нека му е светло местото на Милан таму каде што е, во праизворот на Светлината!

Венко Андоновски

Приказните (ќе) го (из)лекуваат човештвото

Повод за овој текст се дваесетината изданија на ПичПрич, настан посветен на раскажувањето приказни, кој се одржува повеќе пати годишно од 2016 година, и неколкуте изданија на ПичПрич во рамките на Викендот на гордоста, каде што темата секогаш е иста – „Срамота!“

ПичПрич е иницијатива чија цел е да ја негува женската усна историја, односно да ги претстави и да им даде значење на сите оние важни настани, појави и превирања за кои не се сметало дека „заслужуваат“ да влезат во официјалната, канонизирана историја затоа што претежно им се случувале на или ги вршеле жените. Истовремено, иницијативата се труди и да ги нормализира женските и маргинализираните искуства и доживувања на светот, да даде ново толкување и на нов начин да ги претстави доминантните односи на моќ. Ова се изведува преку раскажување приказни од 10 до 12 минути, вистинити или фиктивни, на претходно зададена тема. Намерата на темите на ПичПрич е да произлегуваат од некое типично женско искуство, но секогаш да бидат доволно широки за да можат да се толкуваат на десетици начини („Влакна“, „Првиот пат кога“, „Бев сама“, „Добив“ итн.), додека Срамота! секогаш во фокус го става срамот насочен кон луѓето што се доживеани како поинакви, особено ЛГБТИК+ заедницата.

Причината зошто се решив да пишувам за ова е тоа што со секое ново издание одново се изненадувам од релевантноста на раскажаните приказни, но и од интересот што публиката го пројавува за овие настани, особено со оглед на нашиот повеќедецениски контекст на транзиција и апатија. Неизбежно доаѓам до заклучок дека ваквиот облик на раскажување приказни, на споделување на трауматските доживувања низ остар хумор и саморефлексија е еден од најподатливите начини да се пренесат и споделат дел од можеби најгорливите проблеми со кои се соочува денешното општество.

Многубројни се фактите кои ја потврдуваат важноста на приказните и раскажувањето, од тоа дека се основата за нашето поимање на светот, најлесниот начин на содржајно учење, како и срж на речиси сите уметности. Тие се најлесниот начин да се разбереме себеси, но и да се поврземе и поистоветиме со другите и непознатите. Приказните на ПичПрич и Срамота! се често лични и доживеани, раскажани во безбеден простор, пред публика која е жедна за теми што се сметаат или за недоволно пристојни или за премногу тривијални да се обработат од „официјалните“ канали. Понатаму, приказните се непретенциозни – не се расфрлаат со сложени теоретски поими и постулати, туку ги покажуваат закономерностите и аномалиите на живеењето низ призмата на личното искуство (свое, или туѓо) што уште во старт поставува основа на поистоветување меѓу публиката и раскажувачките. Ги дестилираат доминантните политички и социо-економски околности во ударот што паѓа врз грбот на поединката/поединецот и траумата што произлегува од таквиот удар, а јавно раскажаната и освестена траума често постигнува катарзично, терапевтско дејство – соочување со она што било или е, но и замислување нови начини како може да (се) биде.

Зазорот поврзан со искуствата што се цензурирани, за кои „мора“ да се молчи, а кои често знаат да бидат формативни, е заменет со чувство на солидарност, при што абјектното станува прифатливо. Им се восхитувам на храброста на раскажувачките да се нафатат на теми кои влечат длабоки корени на срам и омаловаженост, отфрленост и преку раскажувањето, често и со доза на интелигентен хумор да ги преобразат во чист извор на прифаќање на себеси и на другиот.

Во деценија кога самото човештво испишува нови тешки колективни трауми и се чини дека повторува претходно многупати направени бесмислени грешки, во контекст кога можноста од доаѓањето на „судниот ден“ ни се чини сѐ пореална како заробеници на малите „црни огледалца“ што секојдневно ни го цицаат вниманието, раскажувањето приказни дава трошка надеж дека сепак човештвото ќе ги преброди сите премрежиња и ќе најде смисла во денешниот фрагментиран свет.

 

Фото: Жарко Чулиќ

ПРОСЛАВЕТЕ ГО ДЕНОТ НА ЕВРОПА СО ПИКНИК ИСПОЛНЕТ СО ЗАБАВА ВО ПАРКОТ ГАЗИ БАБА ПОД СЛОГАНОТ „ИДНИНАТА НÈ ПОВРЗУВА!“

Europe House Скопје со гордост го најавува Пикникот за Денот на Европа, ден на прослава, рекреација и забава за одбележување на Денот на Европа на 13 мај. Се одржува во парк-шумата Гази Баба во Скопје, а настанот ќе почне од 12 часот и ќе содржи возбудливи активности за сите возрасти.

Пикникот за Денот на Европа има цел да ги собере луѓето од сите сфери на животот да учествуваат во спортски, образовни и забавни настани, прифаќајќи ја идејата дека „иднината нè поврзува!“ Денот ќе почне со симболичен маратон по патеките на паркот, нудејќи им можност на сите да се приклучат на свеченостите.

Паркот Гази Баба е дом на многубројни ретки видови растенија и птици. Во соработка со Природно-математичкиот факултет и Ботаничката градина ќе бидат организирани информативни изложби и прошетки низ паркот за возрасни и средношколци. Овие прошетки ќе ги водат млади биолози, истакнувајќи ги важноста и значењето на уникатната флора и фауна на паркот.

Децата можат да се радуваат на специјално забавно/детско катче, комплетирано со интерактивни игри и уметнички работилници. Настанот, исто така, ќе вклучува локални мобилни камиони за храна, поддршка на малите бизниси што ги водат млади претприемачи и зајакнување на врските што ги носи нашата заедничка иднина.

Најважниот дел на пикникот на Денот на Европа е енергичната музичка програма, која вклучува еклектичен микс на локални бендови и диџеи. Нашиот состав ги вклучува следните изведувачи: Влатко Стефановски Трио, Këpurdhat, Црно Собрание, Новиот Почеток, Џез трио Зулу 3.4, Антони Весковски, Искра и диџеј Double G.

На настанот ќе присуствува и амбасадорот на ЕУ во Северна Македонија, Дејвид Гир, што го прави овој настан единствена можност да се прослави европското единство и културата со локалната заедница.

Топло ги охрабруваме присутните да го прифатат духот на поврзаност и одржливост со возење велосипед на пикникот на Денот на Европа во паркот Гази Баба. Затоа, земете го вашиот велосипед, поканете ги вашите пријатели и семејството и возете го вашиот пат до незаборавен ден на прослава, додека се собираме заедно за да ги испочитуваме врските што ја обликуваат нашата заедничка европска иднина. Не пропуштајте го овој возбудлив настан – придружете ни се во паркот Гази Баба на 13 мај за незаборавна прослава на Денот на Европа!

Сите возрасни некогаш биле деца

80 години од публикацијата на романот „Малиот принц“

Сите се сеќаваме на нашата прва средба со магичниот роман, Малиот принц[1], една од најраните лектири во основно училиште во која го запознавме мистичниот свет на Антоан де Сент Егзипери полн со енигми и скриени значења. Се сеќаваме на илустрациите од романот: Малиот принц застанат над својата планета, потоа змијата која го јаде слонот, осамената роза и раскошните баобаб дрвја. Се сеќаваме на сите таинствени пораки што можеби тогаш ни се чинеле нејасни и комплицирани, но сега со одново читање се сеќаваме на безвременото чувство што ни го оживува приказната на Малиот принц. Така, по повод Светскиот ден на книгата, го прославуваме и одбележуваме овој важен ден за историјата на книжевноста токму со волшебното дело на Егзипери.

Навистина, делото може да биде мошне комплексно за младите читатели, особено поради тоа што отвора прашања кои им се поблиски на возрасната публика, меѓутоа тоа не значи дека не може да биде читано како бајка односно фантастична приказна во која главниот лик е еден млад човек што трага по суштината на животот. Алегориските слики за љубовта, желбите, пријателството и вербата циркулираат низ романот и преку гласовите на нараторот и Малиот принц, додека читателот е во постојан дијалог со фабулата на текстот и се идентификува со емоциите на главниот јунак. Станува збор за езотерична книга што треба да се чита низ контекст на метафори и алегории. Приказната е кондензирана во помалку од стотина страници, а чувството што се добива читајќи го делото го впива вниманието на читателот и го носи на едно незаборавно патување низ имагинарното.

     

Сите ние трагаме по некоја далечна планета

Осамениот наратор е случајно заглавен во бескрајната Сахара каде и го среќава Малиот принц. Слично како и нараторот, Малиот принц чувствува огромна тага и самотија – чувства кои остануваат сеприсутни низ текот на романот кои го следат на неговите патувања. Тој патува на неколку различни планети, секоја со своја специфична историја во која се испреплетуваат колаж на уникатни ликови со индивидуални карактеристики. Кога ќе го погледнеме денешното општество, можеме да воочиме дека ликовите од планетите на Малиот принц не се толку различни од нашиот, реален свет особено што тие претставуваат различни аспекти на човековата природа и можат да се направат паралели со денешното општество. На патот кон себепронаоѓањето тој се запознава со останатите ликови, кои самите се борат за да си го потврдат своето место во светот.

Така, преку приказните на Малиот принц го следиме неговото патување на планети во кои владеат прототипи за различни материјалистички опсесии, а потоа страв и алчност за моќ и поседување, карактеристики што тој не може да ги разбере. Малиот принц им дава на читателите нова перспектива за светот и ги охрабрува да размислуваат критички за општеството во кое живеат. Од друга страна Малиот принц го инспирира нараторот, кој и самиот се соочува со друг внатрешен конфликт, се чувствува осамен и отфрлен од светот и во овие моменти може да се потпре само на мистичната фигура на Малиот принц кој го чувствува поблизок отколку некој возрасен.

Малиот принц тргнува на пат да го истражи универзумот и се обидува да пронајде одговори на егзистенцијалните прашања што му се чинат нејасни и далечни. Сите од нас сме се нашле во иста ситуација како протагонистот на ова дело, кога многу од нештата ни се чинеле прекомплицирани или туѓи, а можеби дури и сме почувствувале фрустрација или отфрленост во некои моменти од нашиот живот. За да можеме да стигнеме до универзалната човечка вистина, потребно е да пропатуваме различни планети, да искусиме сѐ што ќе ни понуди животот и да запознаеме многу луѓе, луѓе со кои ќе оствариме значајни релации, но и луѓе кои нема да ни се допаднат. Сите овие патувања, сите средби и животни ситуации на крајот ја обликуваат перспективата на младиот човек за светот и придонесуваат за личниот интелектуален и емотивен развој. Романот илустрира како нашите искуства и интеракции со другите можат да влијаат на нашите вредности, верувања и однесувања. Во таа смисла нашето патување низ животот не е само обична дестинација, туку е еден вид искуство врз кое ги испреплетуваме сите мигови и настани што на крајот можат да нѐ обликуваат и дефинираат.

Митот за вечното дете – puer aeternus

Егзипери му го посветил романот на својот најдобар пријател, Леон Верт потенцирајќи дека „сите возрасни некогаш биле деца, но малкумина од нив се сеќаваат на тоа“. Романот непосредно го обработува митот за вечното дете. Митот за вечното дете е моќна идеја која се слави во многу култури низ историјата и се гледа како симбол на чистота и невиност. Нараторот започнува со сеќавања и ретроспекции кон минатото и кон своите детски моменти кои останале длабоко притиснати во неговата меморија. Швајцарскиот психијатар и психоаналитичар, Карл Јунг, верувал дека искуствата од детството играат значајна улога во обликувањето на личноста како и психолошкиот развој на поединецот. Оттука и детството е најважната фаза во животот на еден човек.

Во контекст на јунговата (психо)философија, puer aeternus е пример за архетип односно исконски образец според кој можат да се најдат слики во митолошките фигури на грчките богови и херои. Според илустрациите во романот, исцртани од самиот автор, фигурата на Малиот принц е претставена како мало момче со руса коса облечен во зелени облеки и жолт шал. Најчесто е илустриран врз некоја малечка планета или како лебди во воздухот. Самите планети, според големината, одат во прилог да ја обележат сликата за маленкоста на вечното дете кое непрестајно трага по интергалактички авантури.

Иако протагонистот на книгата е младо момче кое има детска невиност и се чуди на материјалните пориви на луѓето од светот, сепак, може да се заклучи дека неговото патување е коментар за начинот на кој општеството се однесува кон децата. Малиот принц го оспорува ова покажувајќи дека децата можат да имаат длабоко разбирање за светот околу нив. Во многу случаи, на децата не им се дава почит или внимание, а нивните перспективи често се занемаруваат. Романот воспоставува силен контраст помеѓу невиноста и чистотата на децата и далечниот, материјалистички поглед на светот на возрасните. Авторот ги користи средбите на Малиот принц со возрасните, кои ги среќава на своето патување, за да ја покаже ограничената перцепција и себичноста и да потенцира колку се тие оддалечени од детството и бидувањето дете. Возрасните во романот се опседнати со сопствениот успех, богатство и имот и не ги ценат едноставните животни задоволства. Децата, отелотворени преку ликот на Малиот принц, ги интересираат едноставните животни задоволства како што се играта, љубопитноста и имагинацијата. Младите стануваат многу поотворени, потолерантни и поемпатични на средината и светот околу нив. Така и Малиот принц е претставен како помудар и поемпатичен наспроти возрасните ликови во романот.

Потрага по автентичноста 

Потрагата по автентичниот начин на живот е клучното животно патување што треба да го помине секој човек. Сите луѓе на светот поседуваат различни квалитети, таленти, покажуваат интереси и афинитети кон различни теми и прашања. Убавината на животот е токму во способноста на впивање на тие меѓучовечки разлики кои треба да ги прифатиме со отворено срце. Главниот интроспективен конфликт на Малиот принц произлегува од неговата неспособност да ја разбере розата, поради која заминува на долго патување за да научи повеќе за животот и за себеси.  Во една дискусија со лисицата, Малиот принц дознава дека всушност неговата љубов кон розата е толку голема бидејќи е рефлексија на неговата голема грижа и внимание посветено на неа. Оттука и заклучува дека најважните работи во животот се оние што можат да се најдат во срцето, наспроти материјалните објекти и ограничености кои го заслепуваат човекот.

Минливите задоволства и бескорисните нешта што ги трошат минутите на нашите денови заземаат толку многу простор во нашите животи, а ние им придаваме толку големо значеше што понекогаш станува тешко да се направи разлика помеѓу духовното или материјалното исполнување. Затоа Малиот принц наоѓа задоволство и ги цени едноставните работи во животот како што се гледањето на зајдисонцето или грижата за цвеќето – и ја разбира тежината на овие секојдневни ритуали, навидум мали, но сепак со огромна длабочина.

Во таа смисла, романот нѐ потсетува дека треба да ја прифатиме нашата индивидуалност и да останеме верни на себеси во свет кој често се обидува да нѐ усогласи со општествените очекувања и да нѐ оддалечи од сопствената уникатност. Чувствата се единствени. Тие се нашиот компас кон подобро разбирање на светот. Понекогаш не е погрешно да се вратиме еден чекор наназад, да го слушнеме сопствениот глас и да го погледнеме светот од призмата на децата. А уште подобро, ако успееме да го негуваме детето во нас, ако успееме да ги негуваме нашите идеи, да не ги оградуваме емоциите што ни надоаѓаат, тогаш нема потреба од враќање наназад, тогаш потрагата кон себеси станува една прекрасна игра и планетарно патување.

Книгата Малиот принц е многу повеќе од обична книга за деца – тоа е еден светски феномен најпреведувана книга што достигна превод во повеќе од неколку стотици јазици и истовремено делото не престанува да биде предмет на обработка во многу училишни програми насекаде во светот. Книжевно-културното наследство што го остави зад себе романот, Малиот Принц, но и самиот книжевен лик на Малиот принц, се потврди во испитувањето на неговата трајна привлечност кај младите читатели низ генерациите. Книга која говори за губењето на близок, чувствата, значењето на животот и смртта, меѓучовечки релации, но и релациите што ги имаме самите со себе, Малиот принц продолжува да биде едно од највпечатливите дела напишани во историјата на книжевноста.

Влезот на Младинскиот културен центар (МКЦ) во Скопје, го обележува скулптурата на Малиот принц. Го гледаме малиот принц како стои исправен врз неговaта планета. Неговиот шал е во постојана борба со ветрот, а на неколку чекори од него проникнува фамозната роза од приказната. Симболот кој го краси влезот на младинскиот објект е неслучајно фигурата на Младиот принц кој секогаш ќе ги надгледува младите и ќе ги потсетува повозрасните дека детството не треба да биде заборавено.

Доротеа Огненовска

[1] Оваа година славиме јубилејни 80 години од првата публикација на романот во 1943 година во Франција и иако на растојание од еден век, темите што се истражуваат во делото се сè уште релевантни денес кај читателите од сите возрасти. Книгата обработува универзални прашања како што се важноста на пријателството, потрагата по среќа и борбата да се најде смисла за животот. Авторот преку делото ја капсулира квинтесенцијата на неговите искуства на земјата како и животната философија со која се соочувал низ текот на својот живот. Антоан де Сент-Егзипери објавил многу малку за време на неговиот живот – шест книги, а исто толкав број дела биле постхумно публикувани во период од 70 години.

Преспанскиот регион – ренесанса на духот

Ресен град помеѓу Преспанското и Охридското езеро, каде почнуваш да го насетуваш мирисот на медитеранот со сите свои колоритни пејзажи. Ресен опколен од спокојот на водата и вкусот на сочните јаболка е приказна за сите сетила која нè враќа кон себе, кон ренесансата на духот.

Ресен е мало и шармантно гратче, но со значајни културни одбележја, како што е Културниот дом „Драги Тозија“, кој бил изграден од 1905 – 1912 година како сарај на бегот Ахмед Нијази-бег, еден од водачите на младотурската револуција. Во неа денес се наоѓа Ресенската керамичка колонија, дом за многу светски познати грнчари, како и постојаната поставка на делата на македонската сликарка Кераца Висулчева. Со архитектурата, сарајот одзема здив, а ресенчани прават сè за да му се спротивстават на забот на времето кој остава траги. Заминувате од сарајот и размислувате колку сме богати со културно наследство, за кое малкумина знаат и дел од нив многу достоинствено го чуваат.

Напуштајќи го Ресен, по пат опколен со сите бои на палетата од флората која те опкружува, се отвора стаклен хоризонт на одразот од облаците во Преспанското езеро. Оттука започнувате да го храните духот со сите убавини на природата.

Прва постојка – село Курбиново, црква Св. Ѓорѓија, 12 век. најпознат по т.н Ангелот од Курбиново. Стилот на уметникот зад фреските, кон крајот на XII век ќе биде пренесен и употребен во катедралите во градовите од италијанскиот регион Тоскана, каде што подоцна, врз основа на овој тип на фреско-сликарство, ќе се развие и светски познатата италијанска ренесанса. – Приказна која ја знаат мештаните, а ние имавме среќа да ни ја раскаже еден од нив. Недалеку подолу бевме срдечно поздравени и од трло кози, кои беа многу љубопитни околу нашиот фотографски објектив. Па, многу вешто го „украдоа“ сето внимание и за брзо тие станаа ѕвезди на нашето патување.

Следна постојка – село Љубојно. Љубојно нè шармираше уште кога ги дознавме легендите за името на селото. Првата е Шекспировска Ромео и Јулија, но со среќен крај: Лошите меѓусоседски односи на жителите од две населби, не им дозволиле на момчето и девојката кои се заљубиле да ја остварат својата љубов, па тие побегнале и создале своја населба која ја нарекле Љубојно. А, второто предание е за првонаселената меанџика Љуба, која точела многу убаво вино. Кога муштериите влегувале во меаната гласно велеле „Љубо, вино“. Денес, Љубојно е село со архитектура за восхит, со неколку околни манастири и го има на дланка Преспанското езеро.

Низ овие места се чини времето како да застанало, но за посетителите времето летнува. И додека ги средувате впечатоците, овие тивки места, незабележително оставаат длабока трага во духот и повикуваат на акција за освестување за тоа колку многу сме богати!

Како што би рекол нашиот Горан Стефановски:

„Не можете вие да барате од мене да не се чувствувам како дел на најдлабокиот и најстар свет, кога Хераклеја ми е дома, кога Охрид ми е дома, кога Виа Игнација, единствениот автопат што постоел во Европа меѓу 5 и 15 век минувал покрај куќата на баба ми во Битола. Не може баш сè да е кај вас, а баш ништо да не е кај нас.“

*Посетата на Преспанскиот регион беше во склоп на EУ со Тебе во Ресен.

Една од три – дискусија во Europe House Струмица како дел од кампањата „16 дена активизам против родово базираното насилство“

🟠Во текот на кампањата „16 дена активизам против родово базираното насилство“, во Europe House Струмица се одржа дискусија насловена “Една од три” на која главната тема беше сексуалното насилство врз жените.
Зборувавме за што е всушност сексуално насилство, неговите форми, влијанието на менталното здравје и што може ние да сториме за да го искорениме. На дискусијата беа презентирани одговорите од претходно спроведената анкета “Не повеќе!” и исто така ја дискутиравме изложбата “Се гледаш ли меѓу редовите?”

Subscribe To our newsletter!